ΠΡΟΤΑΣΗ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ Art-act@tellas.gr
ΣΕ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΧΡΟΝΟ
06.10.2010
ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΤΕΧΝΗΣ-ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ
ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΕ ΤΟΝ ΘΕΑΤΗ
Ο θεατής βλέποντας ένα γνωστό έργο τέχνης, αυτόματα ανασύρει ένα σύνολο συνειρμών—συλλογικών και μη—σε σχέση με ιστορικά γεγονότα, πολιτικούς συσχετισμούς ή προσωπικές εμπειρίες και βιώματα που το συνοδεύουν.
Άρτεμις Ποταμιάνου
Σε μια οπτική όπου το έργο τέχνης αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό, η εικόνα του οποίου εξελίσσεται, μεταβάλλεται αλλά και επηρεάζει το περιβάλλον του, η ανατομία ενός τέτοιου «οργανισμού» εκλύει το ενδιαφέρον, ανοίγοντας πολλαπλές οδούς διερεύνησης.
Ο δημιουργός, ο θεατής, το καλλιτεχνικό αντικείμενο αλλά και ο χώρος στον οποίο αναπτύσσεται και παρουσιάζεται η εικαστική δημιουργία στοιχειοθετούν μια διακρατική ομάδα που βρίσκεται στο επίκεντρο της προβληματικής του έργου μου, τα τελευταία εννέα χρόνια.
Χρησιμοποιώντας τον διττό μου ρόλο, ως εικαστικού και επιμελήτριας εκθέσεων, επιχειρώ να αποτυπώσω αλλά και να εργαστώ πάνω στις διαφορετικές παραμέτρους που καθορίζουν, και διαμορφώνουν το τι ορίζει την τέχνη του σήμερα.
Για παράδειγμα, το κέλυφος, οι εκθεσιακοί χώροι που φιλοξενούν το καλλιτεχνικό αντικείμενο καθώς και οι συνθήκες αυτής της «έκθεσης» αποτελούν πρωταγωνιστικά στοιχεία στα έργα μου White cube, Art City, ΤΑΤΕ…..
Εστιάζοντας στο ρόλο που παίζει ο χώρος στο τριπτυχο Χώρος-Καλλιτέχνης-καλλιτεχνικό αντικείμενο, θέτονται ερωτήματα για τον τρόπο παρουσίασης του καλλιτεχνικού αντικειμένου, την επιρροή των μουσειακών χώρων σε αυτό, καθώς και τα κριτήρια που καθορίζουν την καλλιτεχνική υπόσταση του.
Η παντοδυναμία των σύγχρονων «ναών» της τέχνης σχολιάζεται στην κλινική ατμόσφαιρα της μακέτας μιας πόλης δομημένης μόνο από μουσεία σύγχρονης τέχνης στο έργο Art City, ενώ στη σειρά White cube οι φωτογραφίες άδειων από έργα και ανθρώπους μουσειακών χώρων μετατρέπονται σε αντικείμενα τέχνης και design (light boxes).
Στην εγκατάσταση ΤΑΤΕ, ο σχεδόν φοβιστικός χώρος του Turbine hall παρουσιάζεται σε μακέτα στα μέτρα του ανθρώπου. Η διαφοροποιημένη κλίμακα μετατρέπει το δέος σε περιέργεια, παρατήρηση και εξοικείωση με ένα χώρο που ιδανικά θα πρέπει να προβάλει και να προάγει την τέχνη και όχι να την καταπνίγει. Τα τελευταία χρόνια το κέλυφος των μουσείων αντί να χρησιμεύει για την ανάδειξη των έργων τέχνης έχει αυτό το ίδιο μετατραπεί σε είδος «γλυπτικής» δημιουργίας, με την αρχιτεκτονική των κτιρίων να ανάγει τον εκθεσιακό χώρο σε έκθεμα-έργο τέχνης, δρώντας εντέλει ανταγωνιστικά σε σχέση με τα πραγματικά έργα τέχνης που εκτίθενται σε αυτούς.
Στη συνέχεια, σε έργα όπως το Let’s talk about art, τα βίντεο Art Seen – Art Scene I, Vitae Parallelae εξετάζεται ο ρόλος του καλλιτέχνη στην διαμόρφωση του εικαστικού αντικειμένου, αλλά και του προσωπικού μύθου που περιβάλλει τον δημιουργό και την διαδικασία μετατροπής ενός αντικειμένου σε έργο τέχνης.
Η πραγματική αλλά και η ωραιοποιημένη εικόνα του καλλιτέχνη, διερευνώνται με αφορμή το πόσο εξωπραγματικά παρουσιάζονται στο κοινό μέσα από χολιγουντιανές ταινίες, φωτογραφίες στον τύπο, αλλά και από την παρουσίαση της δουλειάς των ιδίων των καλλιτεχνών σε συνεντεύξεις τους.
Ο ρόλος του θεατή στη θέαση αλλά και τον ορισμό του εικαστικού αντικειμένου ως τέτοιου, βρίσκεται στο επίκεντρο της προβληματικής έργων όπως το Art Seen και το Art for all.
Είτε καταγράφοντας και «αποτιμώντας» την αξία, το ενδιαφέρον των έργων μέσω της διαδρομής που ακολουθεί ένας τυχαίος θεατής σε μια έκθεση (Art Seen), είτε καλώντας τον να πάρει θέση για τον ρόλο του ως προς το καλλιτεχνικό αντικείμενο (Art for all) η εστίαση στον θεατή πυροδοτεί μια σειρά διαλόγων με πολλαπλές ερμηνείες.
Μια εφημερίδα, ένα ερωτηματολόγιο μετατρέπεται σε έργο τέχνης που καλεί τον θεατή να το αναγνωρίσει ως τέτοιο, να «παίξει» μαζί του ή να το προσπεράσει.
Το «εφήμερο» κονταροχτυπιέται με το «αιώνιο», τον μνημειακό χαρακτήρα που συχνά προσδίδεται στην τέχνη.
Με ένα ιδιαίτερο κομμάτι του μηχανισμού της αντίληψης του θεατή αλλά και της λειτουργίας της τέχνης καταπιάνεται το έργο Re-view.
Η εικαστική γλώσσα—όπως η μουσική—αποτελεί μια γλώσσα-κώδικα.
Ο θεατής βλέποντας ένα γνωστό έργο τέχνης, αυτόματα ανασύρει ένα σύνολο συνειρμών—συλλογικών και μη—σε σχέση με ιστορικά γεγονότα, πολιτικούς συσχετισμούς ή προσωπικές εμπειρίες και βιώματα που το συνοδεύουν.
Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να δούμε τα ηλιοτρόπια του Βαν Γκονγκ και να τα αντιμετωπίσουμε σαν οποιαδήποτε λουλούδια ζωγραφισμένα από ένα καλλιτέχνη αλλά ταυτόχρονα δεν μπορούμε να δούμε πραγματικά ηλιοτρόπια και να μην μας έρθει συνειρμικά η εικόνα του πίνακα του Βαν Γκονγκ.
Στη σειρά Re-view, μέσα από την χρήση στα έργα μου γνωστών κομματιών και λεπτομερειών από έργα τέχνης που έχουν καταγραφεί στο συλλογικό υποσυνείδητο, χρησιμοποιώ ως εργαλεία και εκφραστικά μέσα αυτούς τους ίδιους τους συνειρμούς.
Η χορεύτρια του Ντεγκά αποκτά διαφορετικό νόημα και υπόσταση δίπλα στον Duchamp που παίζει σκάκι. Και οι δυο γίνονται μέρη ενός συνόλου που είναι πιο πολύπλοκο και τελικά διαφορετικό από το από το άθροισμα των μερών του.
Η γνωστή, αναγνωρίσιμη εικόνα που έχει ήδη γίνει προϊόν κατανάλωσης σε αναρίθμητες ανατυπώσεις αλλάζει σκηνικό, δημιουργεί νέες σχέσεις, ενεργοποιεί διαλόγους σε ένα περιβάλλον νέο και ανοίκειο. Ο συνδυασμό έλξης και παραδοξότητας την ίδια στιγμή από την παραγόμενη εικόνα δίνει την αίσθηση που ο Sigmund Freud περιέγραψε ως uncanny. Ο θεατής μπαίνει σε ένα παιχνίδι ανεύρεσης των κρυμμένων έργων και της σημασίας των νέων τους διαδρομών, καλούμενος να αμφισβητήσει και να ανασκευάσει την πραγματικότητα που ως τώρα θεωρούσε αυτονόητα δεδομένη.
Οι σχέσεις εξουσίας, δύναμης, συνεργασίας, αλληλεπίδρασης και διαλόγου, οι ρόλοι, οι πηγές έμπνευσης, οι πολιτικές, ο χώρος και οι άνθρωποι στον χώρο της τέχνης αποτελούν ένα μικρόκοσμο που έχει άμεσες αναλογίες με την κοινωνία, απ’ όπου αντλούνται οι προσλαμβάνουσες της λειτουργίας και δράσης του.
Οι σχέσεις αυτές, τόσο πιο εμφανείς και έκδηλες στις πεπερασμένες παραμέτρους που επηρεάζουν την καλλιτεχνική δημιουργία βρίσκουν άμεσες αντιστοιχίες στα πολύπλοκα και σταθερά ερωτήματα του ανθρώπου για την ζωή, το τι είναι σημαντικό και τι όχι, πως αυτό αναδεικνύεται ή καταπνίγεται από τους κανόνες λειτουργίας που επικρατούν, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο η προσωπική επιλογή εξακολουθεί να είναι η κινητήριος δύναμη της καθημερινότητας.
Σε εποχές όπου ο ρόλος του θεατή είναι η εύκολη λύση, ενώ συχνά μοιάζει αναπόφευκτος, η δύναμη του συχνά παραβλέπεται—τις περισσότερες φορές πρώτιστα από τον ίδιο. Ο καλλιτέχνης και η ανατομία της δημιουργικής διεργασίας, η κατανόηση της τέχνης του σήμερα—του μηχανισμού δημιουργίας της και «διαιώνισης» της-- συνεπάγεται την κατανόηση της εποχής μας.
--------------------------------------------------------------------------------
αντιμετωπίσει προβλήματα του κλάδου. Κύριος στόχος ήταν και είναι η ενίσχυση και εξύψωση του κύρους και του έργου των αιθουσών τέχνης ενώ κύριο σκοπό έχει την με κάθε μέσο προώθηση και διάδοση των εικαστικών τεχνών και γενικά την ενίσχυση και δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας μέσω των αιθουσών τέχνης. Από το 1990 ξεκίνησε η διερεύνηση των δυνατοτήτων για την διοργάνωση της ελληνικής φουάρ. Η πρώτη Αθηναϊκή φουάρ οργανώθηκε το 1993, με υπότιτλο «Συνάντηση Σύγχρονης Τέχνης». Ο οργανωτικός ιστός των φουάρ, που είχε χρησιμοποιηθεί σε άλλες χώρες, ήταν το σχήμα που υιοθέτησε η ελληνική φουάρ ενισχύοντας την πολιτιστική παράμετρο, ξεκινώντας έναν διάλογο επικοινωνίας με την ευρύτερη εικαστική κοινότητα. 
και σταθεροποίηση τής μέχρι τότε υποθάλπουσας ελληνικότητας της οπτικής μου μνήμης. Η μακρόχρονη δημιουργική μου περίοδος στο εξωτερικό συνετέλεσε στη δημιουργία ενός έργου με βαθιά, διαχρονική ελληνικότητα, απαλλαγμένη από κάθε είδους λαϊκισμούς και διακοσμητικές ελαφρότητες. H συνεχής έρευνα του κόσμου της τέχνης και των πολυδιάστατων εκφραστικών δυνατοτήτων του αποτέλεσε την αφετηρία παράλληλης ενασχόλησης μου με την χαρακτική, τη ζωγραφική, τις πλαστικές τέχνες και τον κινηματογράφο. Είναι γνωστό ότι, η εικαστική έκφραση μορφοποιείται ανέκαθεν στις τρεις διαστάσεις. Ο 20ος αιώνας όμως προσέθεσε σε αυτές τη χρονική διάσταση και τον ήχο. Λογικό είναι λοιπόν ένας σύγχρονος εικαστικός καλλιτέχνης να δημιουργεί έργα που εμπεριέχουν όλες αυτές τις διαστάσεις. Στην περίπτωση της δικής μου εξέλιξης, βασικό ρόλο έπαιξε η εκτυπωτική μήτρα της χαρακτικής, η οποία είναι ένα τρισδιάστατο, ανάγλυφο συνήθως μεταλλικό ή ξύλινο αντικείμενο. Χρησιμοποιώντας λοιπόν τις μήτρες, εκτός από την εκτύπωση δισδιάστατων έργων, σαν υλικό στη δημιουργία τρισδιάστατων αντικειμένων, επέκτεινα την καλλιτεχνική μου έκφραση σε τρισδιάστατες φιγούρες - εγκαταστάσεις. Στη συνέχεια, τα χαρακτικά σε συνδυασμό με τις τρισδιάστατες φιγούρες δημιουργούν τους βασικούς συντελεστές του πειραματικού μου κινηματογράφου(animation film). Πιστεύω ότι, η πολυμορφία του εικαστικού μου έργου προσφέρει στο θεατή – μελετητή του μία αισθητική απόλαυση που συμπεριλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος των αισθήσεων του, αλλά παράλληλα προϋποθέτει την ύπαρξη σοβαρής εικαστικής παιδείας. Αυτή ακριβώς η προϋπόθεση ύπαρξης μίας ειδικευμένης εικαστικής παιδείας για την κατανόηση της χαρακτικής τέχνης, αλλά και ο εκφραστικός πλούτος της αποτέλεσε για εμένα την αφετηρία ενασχόλησης μου με αυτή και την ιδιαίτερη χρήση των τεχνικών της. Η Χαρακτική είναι μία καλλιτεχνική έκφραση στην οποία συμμετέχουν με όλες τις δυνάμεις τους το πνεύμα και το χέρι, η έμπνευση και η μαστοριά. Γι’ αυτό το τελικό καλλιτεχνικό προϊόν είναι τόσο ευαίσθητο στις ραγδαίες εξελίξεις της τέχνης και της τεχνολογίας. Έτσι, ο όρος Χαρακτικό έχει ξεπεράσει σήμερα την κυριολεκτική σημασία του και περιλαμβάνει κάθε πρωτότυπο έντυπο καλλιτεχνικό έργο, τυπωμένο από μήτρες που δημιουργεί ο ίδιος ο καλλιτέχνης. Στην καλλιτεχνική ξυλογραφία και χαλκογραφία υπήρχε πράγματι χάραξη με εργαλεία ή οξέα. Ήδη όμως η λιθογραφία άρχισε με την εμφάνισή της να εισάγει αλλαγές στην αντίληψη της χαρακτικής, τις οποίες συνέχισε η μεταξοτυπία. Αν αυτά συνέβαιναν στην εποχή των παραδοσιακών τεχνικών, φαντασθείτε τι συμβαίνει σήμερα, στην εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ορισμένες αξίες όμως είναι διαχρονικές και αχειραγώγητες από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Βεβαίως, το μέσο ορίζει την καλλιτεχνική έκφραση. Αυτό άλλωστε έκανε η λιθογραφία, η οποία εμφάνισε πιο ζωγραφική τη ματιά των χαρακτών ή η μεταξοτυπία, η οποία παρουσίασε πολύχρωμη την έμπνευσή τους. Και οι ηλεκτρονικές μέθοδοι πιστεύω ότι με τη σειρά τους εμπλουτίζουν την χαρακτική εικόνα με τις πολυδιάστατες εκφραστικές δυνατότητες που διαθέτουν. Όμως τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει το δημιουργό και την έμπνευσή του. Η συμμετοχή του στο χαρακτικό γίγνεσθαι αποτελεί το μέτρο που καθορίζει το βαθμό αυθεντικότητας του έργου του. Σε αυτή την αυθεντική και γνήσια βάση κτίζεται η καλλιτεχνική αξία του έργου. Ο όρος Χαρακτικό παραπέμπει σήμερα στην έντυπη εικαστική εικόνα, την οποία εμπνεύσθηκε και τύπωσε ο καλλιτέχνης από κάθε είδους εκτυπώσιμες μήτρες που δημιούργησε ο ίδιος. Για τη δημιουργία ενός έντυπου έργου χρησιμοποιώ συνδυασμούς τεχνικών, κάτι που μου χαρίζει εικόνες μεγάλης αισθητικής έντασης και νοηματικού βάθους. Συχνά σε μία χαρακτική μου σύνθεση συνυπάρχουν η χαλκογραφία με τη λιθογραφία και την ξυλογραφία πλαισιωμένες από έγχρωμα μεταξοτυπικά ή ηλεκτρονικά τυπωμένα στοιχεία (όπως φωτογραφίες, έγχρωμα γραφιστικά...). Το τελικό αποτέλεσμα της εικαστικής μου έρευνας είναι κύκλοι έργων, οι οποίοι ενσωματώνουν χαρακτική, ζωγραφική, γλυπτική και φιλμ. Η αθηναϊκή γκαλερί FIZZ (11 Φεβρουαρίου – 6 Μαρτίου 2010) παρουσιάζει σε μία ατομική έκθεση τον κύκλο έργων μου με τον τίτλο «ΚΟΥΚΛΟΤΟΠΟΣ». Η έκθεση βασίζεται στο ομώνυμο πειραματικό φιλμ, που κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα προβάλλεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο της γκαλερί. Τα έργα της έκθεσης είναι αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στο γύρισμα του φιλμ και έχουν άμεση αισθητική σχέση, ή εμπνεύσθηκαν από αυτό. Όλη η έκθεση είναι μία σύνθεση από χαρακτικά, ζωγραφικά έργα και τρισδιάστατες φιγούρες διαφόρων υλικών στο χώρο. Το φιλμ «ΚΟΥΚΛΟΤΟΠΟΣ» είναι ένα ηχηρό grafiti στο χρόνο, ένας ξέφρενος χείμαρρος εικόνων πλαισιωμένων με τους ηλεκτρονικούς ήχους του Στέφανου Βασιλειάδη. Το φιλμ «ΚΟΥΚΛΟΤΟΠΟΣ» είναι συγχρόνως μία κραυγή αγωνίας του σύγχρονου ανθρώπου που ζει καθημερινά την ισοπέδωση των πνευματικών αξιών και την εκμηδένιση της προσωπικότητάς του στις μεγαλουπόλεις του 21ου αιώνα. 
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ