ΠΡΟΤΑΣΗ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ
ΣΕ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΧΡΟΝΟ
24.03.2010
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΑΠΟΨΗΣ.
Η ΣΕΛΙΔΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΩΣ ΚΕΛΥΦΟΣ ΛΟΓΟΥ – ΟΡΑΜΑΤΟΣ - ΠΡΟΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ-ΧΡΟΝΟΥ ΠΟΥ ΔΡΑ Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ.
ΟΙ ‘ΣΥΝΔΑΙΤΥΜΟΝΕΣ ‘ ΑΥΤΟΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΟ ΟΧΗΜΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ ΓΙΑ ΑΝΟΙΧΤΟ ΔΙΑΛΟΓΟ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Να κοιτάς σκεπτόμενος,
με ευθύτητα, χωρίς πόζες
O εικαστικός Δημήτρης Σεβαστάκης καθηγητής στη σχολή αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, μιλά αποκλειστικά στο ΧΡΟΝΟ για την εικόνα και την πορεία της Τέχνης και της σκέψης από την εποχή του μεταπολέμου έως σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ: Δεν είναι στρατευμένος σε γραφές και κινήματα, δεν ερευνά βρίσκει. Η τέχνη του δεν είναι τέχνη του παρελθόντος είναι ζωντανή. Στο έργο του διακρίνω την άρνηση της προκατασκευασμένης φόρμας και στα κείμενα - δοκίμια του, ως δραστηριότητα, την επέκταση του πλαστικού του έργου. όλα σε μια «ομοαίματη» σχέση. Η φόρμα - γραφή βρίσκει την προσωπική του αλήθεια και ποτέ δεν είναι υπαινικτική. Η καταγραφή, απόγνωση, ένταση των μορφών του, σε μια αόρατη συνομιλία με τον γενέθλιο τόπο του... Σάμος-σηματωρός.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ Γεννήθηκα σε ένα Αριστερό σπίτι διανοουμένων, σ΄ έναν τόπο και μια εποχή που δεν άντεχε κανένα από τα δύο. Στη Σάμο του 1960. Ο πατέρας μου έγραψε μυθιστόρημα, θέατρο, ιστορικό δοκίμιο, πολιτεύτηκε με την Αριστερά, εξορίστηκε. Η μητέρα μου ήταν αστή, πολύγλωσσος, μορφωμένη και μόνη. Αυτή την πολλαπλή μοναξιά τους την έζησα κι εγώ. Μορφώθηκα με την μπάλα . Διάβασα μετά τα δεκαοκτώ (από αντίδραση στον πατέρα μου) , ζωγράφιζα με ένταση από τα εννέα (από αντίδραση προς όλους). Όμως γλύτωνα έτσι. Μου λείπουν τα χωράφια με το παχύ χόρτο, η φουρτούνα, οι γονείς μου. Δεν έχω σχεδόν τίποτα δικό τους, εκτός από μερικά χειρόγραφα ιστορίας του πατέρα μου και μερικά σημειώματα νουθεσίας της μάνας μου. Ευτυχώς είναι η Στέλλα, η κόρη μου, που με κρατάει με τους περισπασμούς και τις δύσκολες ερωτήσεις. Ο καθένας ανακαλεί στον τόπο του κάτι έκτακτο, κάποια κρίσιμη λεπτομέρεια μεγάλης σημασίας. Ο τόπος είναι ιδεολογική και συναισθηματική κατασκευή, μίγμα μνήμης και επιθυμίας. Αλλά ακριβώς γι αυτό, ο τόπος είναι η πιο σημαντική παράμετρος της εαυτότητας. Ανακεφαλαιώνει και τις θεμελιακές σου εικόνες και τα γλωσσικά μέσα για να τις εκφράσεις.
Δεν ξέρω γιατί όταν προσπαθώ να μιλήσω για τη δουλεία μου αναφέρομαι στο τόπο μου. Φαίνεται ότι με ιδρύουν και τα δύο ή μου γεννούν την ίδια αγωνία. Φυσικά ο μοναδικός δρόμος κατανόησης του έργου είναι το ίδιο το έργο. Δες με τόλμη . Όμως πρέπει να ανασυγκροτηθεί μια γλώσσα και κυρίως να ξανασυνάψουμε, θεατές και δημιουργοί, ισχυρούς ηθικούς δεσμούς. Ο καλλιτέχνης, μπορεί να σκηνοθετεί ή να ισχυρίζεται και να μην πραγματώνει καλλιτεχνικά. Ο θεατής, από την άλλη, μπορεί να παραπλανάται. Και οι δυο μπορούν να βρίσκονται σε ένα διαρκές «αλλού». Αυτό παράγει ένα είδος θρησκοληπτικής αντίληψης για το έργο. Το Καλό «Νέο» και το Κακό «Παλιό». Ο Μπρετόν ή ο Μάλεβιτς είναι παραδείγματα αυτής της ολοκληρωτικής αντίληψης και των μανιχαϊστικών διλημμάτων. Διαβάζεις κείμενά τους και τρομάζεις. Πολλοί δικοί μας, της μεταπολεμικής γενιάς, ο Κανιάρης ,ο Τσόκλης, ο Κεσσανλής κλπ με μια ανάλογη μανιχαϊστική κατασκευή, όρισαν μια πολύ στενή αντίληψη για το έργο. Το «καλό», μια επαρχιώτικη επανάληψη του μαίην στρημ και το «κακό», το αποκλίνον από την Παρισινή η Νεοϋορκέζικη κανονικότητα . Στην πραγματικότητα απονομιμοποίησαν την κριτική πολλαπλότητα και τους περίπλοκους κώδικες που μεταχειρίζεται η αλήθεια για να υποστασιοποιηθεί. Η επιμονή στη ζωγραφική και το βλέμμα, βαφτίστηκαν παρωχημένη, τριτοκοσμική θεώρηση. Βεβαίως μια χώρα με σκληρότατες εθνικές δοκιμασίες, εμφύλιο πόλεμο, πολιτικές εκτροπές, ίσως δεν μπορούσε να δημιουργήσει μια καλλιτεχνική ελίτ διαφορετική, πολιτισμικά πιο ψύχραιμη και πολύπλευρα μορφωμένη. Μια ελίτ που να μην καταλήξει ένα κρατικοδίαιτο και σε μεγάλο βαθμό, παρασιτικό μόρφωμα , καταπνίγοντας ακόμα και το ίδιο της το -συχνά- αναμφισβήτητο, ταλέντο. Η μεταπολεμική ελίτ είχε ανάγκη την φαντασιακή συγκρότηση ενός ιδανικού εαυτού, σε αντιδιαστολή με την πολιτική λασπουριά του μεταπολέμου.
Πολλοί δημιουργοί δεν είναι ευδιάκριτα μοντέρνοι και ρηξιακοί. Ο Χόπερ, ο Φρόϋντ, ο Σάδερλαντ, ο Χόκνευ ο Μπέικον, ο Τζιακομέτι , η Κόλβιτς, η Κάλο, ο Άουρμπαχ , ο Κήφερ κ.α. έχουν μεγάλη αντοχή και εκφραστικό βάθος-ο καθένας στην εποχή, στον τόπο και στο ιδίωμά του. Αυτή την πολιτισμική βιοποικιλότητα έγινε προσπάθεια να την εξαφανίσουν στην Ελλάδα. Σοβαροί καλλιτέχνες, είτε αδικήθηκαν, είτε εκτοπίστηκαν με μια βιαστική παρανάγνωση. Οι Δυτικοί, λόγιοι, μουσικοί, Ο Σαίνμπερκ, ο Στραβίνσκυ, ο Σοστακόβιτς, ο Μπάρτοκ, ο Σκαλκώτας κλπ με εξαιρετικά πολύπλοκες αρχιτεκτονικές στην μουσική τους, άγγιξαν το βάθος από άλλο δρόμο από ό,τι ο Βάιλ , ο Ντεσσάου, ο Άϊσλερ αλλά και ο Βαμβακάρης, οι δημώδεις παραδόσεις, ο Θεοδωράκης, ο Ξενάκης, ο Μαμαγκάκης κλπ. Αυτά τα εκπληκτικά παραπληρώματα –όχι οι ισοδυναμίες- έκτισαν τον μεγάλο μουσικό μας σύμπαν. Το ίδιο και στην ζωγραφική. Δίπλα σε μια περίπλοκη λόγια κατασκευή όπως του Μπρακ, αστράφτει ο Θεόφιλος. Παράλληλα με τον Λ. Φρόϋντ, υπάρχει ο Κανακάκις και ο Μυταράς. Δεν είναι ανταγωνιστικοί. Αυτά στην φτωχή και επαρχιώτικη ελληνική σκηνή, τα βιώσαμε (σήμερα ακόμα σκληρότερα) ως διλήμματα και όχι ως ενιαία περιουσία. Οι αποφάσεις στην ζωγραφική, πρέπει να προκύπτουν, όχι να εγκαθίστανται. Αυτό σε ανανεώνει και δημιουργεί ένα σκληρό πυρήνα στο έργο. Πρέπει να κοιτάς σκεπτόμενος, αλλά με ευθύτητα, χωρίς πόζες. Μέσα στην ζωγραφική δεν μπορείς να ποζάρεις ωραιοπαθής και επιδέξιος . Στην ζωγραφική μου λοιπόν, προσπαθώ να είμαι το έργο, όχι να το κάνω ερήμην μου. Η ζωγραφιά φεύγει διαρκώς και πρέπει να την σταματήσεις, να στερεωθεί σε μια κατάσταση που να σε στηρίζει και την επόμενη μέρα.
Στην ζωγραφική πρέπει να συγχωρείς, αλλά με αυστηρότητα. Να διορθώνεις πάλι και πάλι αλλά να μην απονεκρώνεις το έργο στην προσπάθεια να το ελέγξεις. Διάλεξε το κίνδυνο, ξύπνα και δυσφόρησε μπροστά του, θυμήσου τον Πατέρα, τον τόπο σου, αγάπησε άφοβα. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος νομίζω . Είμαι πενήντα χρονών πρέπει να αφοσιώνομαι στα πράγματα, στην ζωγραφική . Με δαπάνη. Δεν έχω πολύ χρόνο. Φυσικά νιώθω τελείως μόνος και αβέβαιος. Είναι ένα είδος πολυτέλειας αυτή η αβεβαιότητα, αλλά την έχω κερδίσει. Η ζωγραφική είναι απόλυτη σαν πράξη, αρμόζει και θέτει. Δεν τίθεται. Αν η φόρμα δεν λέει κάτι- κάτι υποχρεωτικό και αμετάκλητο- αλλά μόνο δηλώνεται, τότε είναι απλώς επιλογή. Περιττεύει, κάθεται πάνω στα έργα, δεν εκρήγνυται από το εσωτερικό τους. Από τότε που έλυσα ορισμένα εκφραστικά προβλήματα με τα πρόσωπα και τις συνθέσεις του ζόφου–ένα θέμα φιλόδοξο αφού είναι τεκμηριωμένο από μέγιστους ζωγράφους -όλα τα άλλα θέματα τα βαριέμαι. Μπορεί και να γερνάω, επομένως να οδηγούμαι την περίσκεψη και την οικονομία.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΠΡΟΤΑΣΗ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ art-act@tellas.gr
